Οι Έλληνες του Βελιγραδίου μέσα από μικρές αγγελίες του 19ου αιώνα
( Του Κωνσταντίνου Α. Χατζηπαύλου)
Αγγελία
Ενοικιάζεται οικία με τρία υπνοδωμάτια, ηλιακό, κουζίνα, παιδικό δωμάτιο, δωμάτιο για πλύσιμο, υπόγειο και καταπακτή(1), από το δεκαπενταύγουστο, για ευκολία απευθύνεστε στο εμπορικό κατάστημα
Θωμά Μ. Λέκου
Οδός Λιουμπιτσίνα αρ. 11
(Πηγή «Σερβική Εφημερίδα» (Srpske Novine) αρ. 66, ημερ.24.3.1881)
(1) Καταπακτή, άνοιγμα στο δρόμο που επικοινωνούσε με το υπόγειο για αποθήκευση κάρβουνου για θέρμανση.
Μνημόσυνο
Στον αλησμόνητο σύζυγο, σεβαστό πατέρα και πενθερό
Αναστάσιο Ζάχο, έμπορο,
τελούμε εξάμηνο μνημόσυνο στις 12 Μαίου 1881, στο Βελιγράδι..
Η σύζυγος Σουλτάνα, οι υιοί Δημήτριος, Περικλής και Αλέξανδρος η θυγατέρα Λένκα Πάτσου και ο γαμβρός Δρ Λάζα Πάτσου.
(Πηγή «Σερβική Εφημερίδα» (Srpske Novine) αρ. 106, ημερ. 15.5.1881
Πωλώ
Ελιές από το Βόλο φετινές, χαλβά σε κουτιά, γαλλικές σαρδέλες και διάφορα άλλα είδη μπακάλη, που παρέλαβα αυτές τις μέρες, λιανικώς και χονδρικώς σε πολύ λογικές τιμές.
Βελιγράδι 4 Δεκεμβρίου 1880
Με σεβασμό
Τριαντάφυλλος Λαζαρίδης
Μπακάλης.
(Πηγή «Σερβική Εφημερίδα» (Srpske Novine) αρ. 272, ημερ. 5.12.1880)
Ιατρός
Ο Γενικός Ιατρός Δρ Λάζα Πάτσου ανακοινώνει στο σεβαστό κοινό ότι έχει εγκατασταθεί εδώ ως Γενικός Ιατρός. Κατοικεί στην οδό Σάββα αρ. 3, στο σπίτι του μακαρίτη Αναστάσιου Ζάχου. Δέχεται στο σπίτι από 1-3 και αυτές τις ώρες θεραπεύει δωρεάν τους άπορους.
(Πηγή «Σερβική Εφημερίδα» (Srpske Novine) αρ. 272, ημερ. 5.12.1880)
Ανακοίνωση
Τίμια έχω ανταποκριθεί στο γραμμάτιο με το οποίο χρωστούσα στο Νούση Χάρη από την ενορία Ηρώων, τρία χρυσά μετζίτια, 12 αργυρά γρόσια και του έχω αποπληρώσει το χρέος και επομένως σε οποιοδήποτε βρεθεί τέτοιο γραμμάτιο στο όνομά μου δεν αξίζει τίποτα.
1 Δεκεμβρίου 1880
Κρούσεβατς
Πασχάλη Παναγιώτης.
(Πηγή «Σερβική Εφημερίδα» (Srpske Novine) αρ. 274, ημερ. 9.12.1880)
Πέμπτη 31 Μαρτίου 2011
Τετάρτη 30 Μαρτίου 2011
Ο Λουκής Λάρας του Δ. Βικέλα στα Σέρβικα
Ο ΛΟΥΚΗΣ ΛΑΡΑΣ του Δημητρίου Βικέλα στα Σέρβικα
Το 1881 ο Ελληνικής καταγωγής Μπόζιο Μπόντη (Bozidar Bodi) δημοσίευσε στη «Σερβική Εφημερίδα» του Βελιγραδίου, σε μετάφραση στα Σέρβικα, αποσπάσματα από το έργο του Δημητρίου Βικέλα Λουκής Λάρας με τον τίτλο Λούκα Λάρης.
Στο τέλος της μετάφρασης ο Μπόντη στις 23.1.1881 δημοσιεύει επίλογο στον οποίο αναφέρει τα ακόλουθα. «Παρόλο που αυτή η ωραία ιστορία του Βικέλα που μεταφέρω σε μετάφραση, δεν χρειάζεται από μέρους μου οποιαδήποτε προσθήκη για να τη συστήσω, εντούτοις από ενδιαφέρον για το θέμα πρέπει να αναφέρω ορισμένα πράγματα σε σχέση με τη λογοτεχνία στους σύγχρονους Έλληνες αφού κανένα έργο δεν γνωρίζουμε (στη Σερβία) που να περιέχει αξιόπιστες πηγές γι’ αυτούς».
Στη συνέχεια ο μεταφραστής αναφέρει δυο ιστορίες της νεοελληνικής λογοτεχνίας, του δρα Ρούντολφ Νικόλα στις εκδόσεις Μπρόντχαους και μια έκδοση του Αλέξανδρου Ραγκαβή στα γαλλικά. Για την πρώτη έκδοση του Ρούντολφ Νικόλα καταγράφει και αρκετά κριτικά σχόλια. Ο Μπόντη αναφέρει ως πρωτεργάτες του «νέου διηγήματος» στην Ελλάδα τους αδελφούς Αλέξανδρο και Παναγιώτη Σούτσου, αναφέροντας το διήγημα του Αλέξανδρου «Ο Εξόριστος του1861» και του Παναγιώτη «Λέανδρος». Αναφέρει επίσης το Γρηγόριο Παλαιολόγο και το έργο του «Ο ζωγράφος» και τον Κωνσταντίνο Ράμφο με το έργο «Χαλέτ Εφέντης». Προσθέτει, στον επίλογό του ο Μπόντη ότι «ο συγγραφέας Τιμολέων Αμπελάς έχει γράψει ένα πατριωτικό μυθιστόρημα με τον τίτλο ‘Η Ελένη της Μιλήτου’ και ότι ο γιατρός Π. Α. Σαλαμπάντας στο έργο του περιγράφει με εξαίρετο τρόπο την τύχη των Σουλιωτών». Κάνει επίσης αναφορά στο Στέφανο Ξένο και στην «Πάπισσα Ιωάννα» του Εμμανουήλ Ροίδη.
Ο Μπόντη καταλήγει. «Βλέποντας ότι ο Λουκής Λάρας είχε μεγάλη απήχηση στους λαούς της Δυτικής Ευρώπης, απεφάσισα να το μεταφράσω για χάρη του δικού μας αναγνωστικού κοινού. Αυτό το έργο στο σύνολό του θα συνεισφέρει στο να αμβλυνθεί η εντύπωση για το μικρό σε αριθμό ελληνικό λαό. Εμείς οι μικροί λαοί γνωρίζουμε ότι η σωτηρία μας έγκειται μόνο στην συνένωση και στην ανάπτυξη των σχέσεών μας, ότι η μοίρα μας είναι κοινή και ότι η ιστορία της επανάστασής μας και της ελληνικής επανάστασης έχουν πολλές παρόμοιες εκφάνσεις. Σειρά ιστοριών απελευθέρωσης του ενός και του άλλου λαού έχει γραφτεί με αίμα και όταν τα βάσανά μας είναι τα ίδια και όταν μας ενώνει η θρησκεία, εκτός τούτου γνωρίζουμε ότι για αιώνες ζήσαμε μαζί, τότε πρέπει ιδιαίτερα τώρα να σηκωθούμε με όλες μας τις δυνάμεις και με ενωμένες τις δυνάμεις μας να υπερασπίσουμε τα συμφέροντα των λαών μας έτσι που να είμαστε άξιοι απόγονοι των μεγάλων ηρώων, ΄Ομπιλιτς(1), Λεωνίδα, Σίντζελιτς(1) και Βαγατσάρη(2)».
(Του Κωνσταντίνου Α. Χατζηπαύλου)
(Πηγή «Σερβική Εφημερίδα» ( Srpske Novine) αρ. 17, ημερ. 23.1.1881)
(1)Οπλαρχηγοί-ήρωες των αγώνων των Σέρβων κατά των Τούρκων
(2)Άγνωστο όνομα
Ολόκληρο το έργο μετέφρασε αργότερα ο καθηγητής Dragutin Anastasijevic
Το 1881 ο Ελληνικής καταγωγής Μπόζιο Μπόντη (Bozidar Bodi) δημοσίευσε στη «Σερβική Εφημερίδα» του Βελιγραδίου, σε μετάφραση στα Σέρβικα, αποσπάσματα από το έργο του Δημητρίου Βικέλα Λουκής Λάρας με τον τίτλο Λούκα Λάρης.
Στο τέλος της μετάφρασης ο Μπόντη στις 23.1.1881 δημοσιεύει επίλογο στον οποίο αναφέρει τα ακόλουθα. «Παρόλο που αυτή η ωραία ιστορία του Βικέλα που μεταφέρω σε μετάφραση, δεν χρειάζεται από μέρους μου οποιαδήποτε προσθήκη για να τη συστήσω, εντούτοις από ενδιαφέρον για το θέμα πρέπει να αναφέρω ορισμένα πράγματα σε σχέση με τη λογοτεχνία στους σύγχρονους Έλληνες αφού κανένα έργο δεν γνωρίζουμε (στη Σερβία) που να περιέχει αξιόπιστες πηγές γι’ αυτούς».
Στη συνέχεια ο μεταφραστής αναφέρει δυο ιστορίες της νεοελληνικής λογοτεχνίας, του δρα Ρούντολφ Νικόλα στις εκδόσεις Μπρόντχαους και μια έκδοση του Αλέξανδρου Ραγκαβή στα γαλλικά. Για την πρώτη έκδοση του Ρούντολφ Νικόλα καταγράφει και αρκετά κριτικά σχόλια. Ο Μπόντη αναφέρει ως πρωτεργάτες του «νέου διηγήματος» στην Ελλάδα τους αδελφούς Αλέξανδρο και Παναγιώτη Σούτσου, αναφέροντας το διήγημα του Αλέξανδρου «Ο Εξόριστος του1861» και του Παναγιώτη «Λέανδρος». Αναφέρει επίσης το Γρηγόριο Παλαιολόγο και το έργο του «Ο ζωγράφος» και τον Κωνσταντίνο Ράμφο με το έργο «Χαλέτ Εφέντης». Προσθέτει, στον επίλογό του ο Μπόντη ότι «ο συγγραφέας Τιμολέων Αμπελάς έχει γράψει ένα πατριωτικό μυθιστόρημα με τον τίτλο ‘Η Ελένη της Μιλήτου’ και ότι ο γιατρός Π. Α. Σαλαμπάντας στο έργο του περιγράφει με εξαίρετο τρόπο την τύχη των Σουλιωτών». Κάνει επίσης αναφορά στο Στέφανο Ξένο και στην «Πάπισσα Ιωάννα» του Εμμανουήλ Ροίδη.
Ο Μπόντη καταλήγει. «Βλέποντας ότι ο Λουκής Λάρας είχε μεγάλη απήχηση στους λαούς της Δυτικής Ευρώπης, απεφάσισα να το μεταφράσω για χάρη του δικού μας αναγνωστικού κοινού. Αυτό το έργο στο σύνολό του θα συνεισφέρει στο να αμβλυνθεί η εντύπωση για το μικρό σε αριθμό ελληνικό λαό. Εμείς οι μικροί λαοί γνωρίζουμε ότι η σωτηρία μας έγκειται μόνο στην συνένωση και στην ανάπτυξη των σχέσεών μας, ότι η μοίρα μας είναι κοινή και ότι η ιστορία της επανάστασής μας και της ελληνικής επανάστασης έχουν πολλές παρόμοιες εκφάνσεις. Σειρά ιστοριών απελευθέρωσης του ενός και του άλλου λαού έχει γραφτεί με αίμα και όταν τα βάσανά μας είναι τα ίδια και όταν μας ενώνει η θρησκεία, εκτός τούτου γνωρίζουμε ότι για αιώνες ζήσαμε μαζί, τότε πρέπει ιδιαίτερα τώρα να σηκωθούμε με όλες μας τις δυνάμεις και με ενωμένες τις δυνάμεις μας να υπερασπίσουμε τα συμφέροντα των λαών μας έτσι που να είμαστε άξιοι απόγονοι των μεγάλων ηρώων, ΄Ομπιλιτς(1), Λεωνίδα, Σίντζελιτς(1) και Βαγατσάρη(2)».
(Του Κωνσταντίνου Α. Χατζηπαύλου)
(Πηγή «Σερβική Εφημερίδα» ( Srpske Novine) αρ. 17, ημερ. 23.1.1881)
(1)Οπλαρχηγοί-ήρωες των αγώνων των Σέρβων κατά των Τούρκων
(2)Άγνωστο όνομα
Ολόκληρο το έργο μετέφρασε αργότερα ο καθηγητής Dragutin Anastasijevic
Τετάρτη 23 Μαρτίου 2011
΄Ελληνες της Σερβίας
ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΣΕΡΒΙΑ
Μ. Α. Κολινέρη «Αι συντεχνίαι...»
«Τα ανασταλτικά μέτρα, υπό μορφήν εκσυγχρονιστικών μεταρρυθμίσεων, ήδη από του Μαχμούτ Β΄ (1808-1939) και ενωρίτερον, υπαγορεύοντο εκ της ανάγκης αντιμετωπίσεως των ποικιλομόρφως εκδηλωθεισών από των αρχών του ΙΘ΄αιώνος τάσεων απειθαρχίας, ως αιτίων παρακμής της Τουρκίας δια των κινήσεων αυτονομίας Τοπαρχών Πασάδων, εθνικοτήτων Σερβίας, Ελλάδος κλπ, συνεργούσης και της διεισδύσεως των ξένων δυνάμεων εις τα της Τουρκίας προς εκμετάλλευσιν και εξ ενδιαφέροντος δια την διαδοχήν της κληρονομίας των χωρών της» (σελ. 58).
«Δαπάνη της τιμιωτάτης Αδελφότητος των εν Ζεμόνι Ρωμαίων εκδίδεται, εν Βούδα, το υπό Γεωργίου Παπαζαχαρίου συνταχθέν λεξικόν ρωμαιοσλαβωνικόν» (σελ. 151).
«Και οι Τσιντσάροι απετέλεσαν κατά τον Δ. Πόποβιτς τα βασικά συστατικά της υποστάσεως της αστικής κοινωνίας της γείτονος Γιουγκοσλαβίας ανεξαρτήτως του ότι σημαντικόν μέρος των συντρόφων της πραγματείας της διασποράς δεν ήσαν Τσιντσάροι, αλλά γνησιώτατοι ΄Έλληνες (μονόγλωσσοι και μόνον) ως αποδεικνύεται εκ του τόπου καταγωγής των ανθρώπων και εξ αυτών των παρεμβολών του ίδιου Πόποβιτς. Είναι αξιοσημείωτος η πληροφορία του περί του αρτοποιού του Κάρλοβατς ο οποίος πλην της Οδυσσείας δεν είχεν άλλον βιβλίον και του εκ Βλάστης Γούσια Μπόντη εξέχοντος Παλαιοβελιγραδινού εμπόρου, αυτοδιδάκτου γνωρίζοντος εκ στήθους επεισόδια της Ιλιάδος και της Οδυσσείας» (σελ. 158)
***
Οι ΄Έλληνες απόδημοι και η μορφωτική ζωή της Σερβίας
(Του Κωνσταντίνου Α. Χατζηπαύλου)
Είναι γνωστό πως οι ελληνικές κοινότητες και οι Έλληνες απόδημοι έπαιξαν σημαντικό και πολλές φορές πρωταρχικό ρόλο στην οικονομία και την εμπορική ζωή των Βαλκανίων κατά το δέκατο ένατο και δέκατο όγδοο αιώνα. ΄Όμως οι δραστηριότητες των αποδήμων Ελλήνων δεν περιορίζονται μόνο στο εμπόριο και την οικονομία. Το ελληνικό πνεύμα διεισδύει παντού και κυριαρχεί στην εκκλησιαστική και κοινωνικό-μορφωτική ζωή και πολλές φορές και στην πολιτική ζωή των Βαλκανικών περιοχών και χωρών. Συναντούμε συχνά Έλληνες γραμματείς ηγεμόνων και Έλληνες διερμηνείς επικεφαλής διαφόρων αντιπροσωπειών για σύναψη ειρήνης και άλλων σχέσεων στα Βαλκάνια..
Στο κείμενο αυτό επιθυμώ να ρίξω λίγο φως στη συμβολή των Ελλήνων αποδήμων στη μορφωτική και κοινωνική ζωή της Σερβίας ως ελάχιστη συμβολή στην ιστορία του απόδημου ελληνισμού.
Το 1865 λειτουργούσαν στο Βελιγράδι 14 δημοτικά σχολεία, 7 αρρεναγωγεία και 7 παρθεναγωγεία. Την ίδια εποχή λειτουργούσαν και ιδιωτικές σχολές, ιδιαίτερα παρθεναγωγεία στα οποία φοιτούσαν νεανίδες από αριστοκρατικές κυρίως οικογένειες. Το 1870 γίνεται, κατόπιν οδηγιών του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων της Σερβίας, απογραφή των ιδιωτικών σχολών στο Βελιγράδι και των καθηγητών και καθηγητριών καθώς και του αριθμού των μαθητών και μαθητριών. Σύμφωνα με την απογραφή που τελείωσε το 1871, στο Βελιγράδι λειτουργούσαν εννέα ιδιωτικά παρθεναγωγεία και ένα αρρεναγωγείο. Μεταξύ των δασκάλων αναφέρονται και πολλοί ΄Έλληνες απόδημοι..
Το αρρεναγωγείο,το μοναδικό ιδιωτικό βρισκόταν στα χέρια των Ιωάννου Πίπη από το Μοναστήρι που τελείωσε φιλοσοφία στην Αθήνα και του Κωνσταντίνου Παπακωστόπουλου από τις Σέρρες που εκεί τελείωσε το δημοτικό σχολείο. Στο σχολείο αυτό φοιτούσαν 11 μαθητές.
Από τα εννέα παρθεναγωγεία τα δυο ήταν στα χέρια Ελληνίδων. Η Κατερίνη Λίδη, καταγόμενη από το Πάντσεβο, τότε της Αυστρίας, που τελείωσε εκεί το δημοτικό σχολείο και κατόπιν σπούδασε σε ιδιωτικό οικοτροφείο της Βιέννης. Στο σχολείο της είχε 28 μαθήτριες. Άλλη Ελληνίδα δασκάλα, ιδιοκτήτρια ιδιωτικού σχολείου, ήταν η Μαρία Πίπη, πιθανότατα σύζυγος του Ιωάννου, από την Αθήνα όπου και τελείωσε την Ανώτερη Σχολή Θηλέων. Στο σχολείο της είχε δέκα μαθήτριες.
Στα ιδιωτικά σχολεία διδάσκονταν κυρίως οικοκυρικά, μαθήματα πιάνου, ξένες γλώσσες και καλή διαγωγή και συμπεριφορά.
(Πηγή, Ιστορικό Αρχείο Βελιγραδίου)
***
Ο πρώτος κινηματογράφος στο Βελιγράδι
( Του Κωνσταντίνου Α. Χατζηπαύλου)
Ο πρώτος κινηματογράφος στο Βελιγράδι λειτουργούσε στο Μικρό Καλεμεγκτάν, περιοχή της πόλης, σε ένα μεγάλο αντίσκηνο το 1906. Ιδιοκτήτης του ήταν ο ελληνικής καταγωγής γνωστός έμπορος του Βελιγραδίου, Μπούμπης Καταρίβας. Πρέπει να αναφερθεί εδώ πως κατά τα διαλείμματα έπαιζε ορχήστρα τσιγγάνων και πως για το «έντιμο και σεβαστό ακροατήριο» τραγουδούσε ο τενόρος της όπερας του Βελιγραδίου Ζάρκο Γιάβιτς από το Νόβι Σάντ.
(Πηγή, εφημερίδα «Πολίτικα» 24.8.1974)
***
Οι μητροπολίτες των Σέρβων
(Του Κωνσταντίνου Α. Χατζηπαύλου)
Κατά το 19ο αιώνα οι μητροπολίτες των Σέρβων ήταν ως επί το πλείστον Έλληνες που διορίζονταν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως. Σύμφωνα με το Dz Milicevic, Kraljevina Srbija, το 1858 στη Σερβική πόλη Νίσσα έρχεται νέος μητροπολίτης, ο Καλλίνικος ο οποίος παραμένει εκεί μέχρι το 1867. Στην πόλη αυτή ανθούσε τότε Ελληνική κοινότητα που έπαιζε σημαντικό ρόλο τόσο στα εκκλησιαστικά όσο και στα κοινωνικά πράγματα ( Podaci za skolske i crkvene prilike u Nisu, 1827-1860. Beleska Petra Stankovica. Jovan Hadzi-Vasiljevic, Beograd 1923, godisnica Nikole Cubica ).
Στον Καλλίνικο ο γνωστός τότε δάσκαλος Αθανάσιος-Τάσος Πέτροβιτς αφιέρωσε δυο ποιήματά του που μελοποιημένα εκτελούνταν σε επίσημες τελετές. Την πρώτη στροφή ενός από αυτά τα ποιήματα παραθέτω σε ελεύθερη μετάφραση. Το ποίημα φέρει τον τίτλο «Ποίημα δεύτερο στον κυρ-Καλλίνικο». Αποτελείται από τρεις στροφές με ομοιοκαταληξία του πρώτου με το δεύτερο στίχο και του τρίτου με τον τέταρτο.
Χαρά ανείπωτη
σαν της επαγγελίας
μας κυριεύει όλους
την ημέρα της παρουσίας
του ποιμένα μας
του κύριου Καλλίνικου
του άγιου ιερέα μας
του κύριου Καλλίνικου
***
Radost neiskazana
Nam obecana
Obuzima nas sviju
V dan u prisustvuju
Nasega pastira
Kir Kalinika
Nam ze Gospodina
I svetoga vladikiu
Kiriju Kalinice
Sustim pod milosti
I velikom blagosti
Primi pohvalu
Jako daru
Vencanu nacalo
Pastirju Kalinice
Nam ze Gospodine
I svesti vladiko
Pjesno poctimbij
Stado slovesnoje
Tebi poverenoje
Radosno te svetajet
I dusevno vopijet
Zivio,, zivuo, zivio
Kiriju Kalinice
Nam ze Gospodine
I sveti vladiko
Dobri pobeditelju.
Primi pohvalu kao pocetak vencanom daru.
***
Οικογένεια Κουμανούδη
(Του Κωνσταντίνου Α. Χατζηπαύλου)
Ο Ιωάννης Κουμανούδη ήταν αρτοποιός στο Βελιγράδι που κατασκεύαζε ψηλής ποιότητας ψωμιά. Το αρτοποιείο του βρισκόταν δίπλα στο ξενοδοχείο «Νάσιοναλ» στα «μεγάλα σκαλοπάτια». Ήταν επίσης τραπεζίτης που επένδυε μεγάλα ποσά σε ακίνητη περιουσία. Το 1870 ανήγειρε «ευρωπαϊκό σπίτι» για τη θυγατέρα του Χριστίνα Κουμανούδη. Κατείχε επίσης το «Χάνι του Δεσπότη» που βρισκόταν δίπλα από το εστιατόριο «Ελληνίδα Βασίλισσα» στη γωνία των οδών Μαυροβουνίου και Ιερέα Λούκα.
Στην οδό Μπράνκοβα είχε μεγαλοαστικό σπίτι στο οποίο κατοικούσε η χήρα Χρυσάνθη με τη θυγατέρα της Μιλένα. Είχε επίσης σπίτι στο «Τεράζιε», την κεντρικότερη περιοχή του Βελιγραδίου, στη θέση του οποίου κτίστηκε αργότερα ανάκτορο σε ρυθμό μπαρόκ.
Ο Ιωάννης Κουμανούδη εξέδιδε την «Εμπορική Εφημερίδα (1861-1862). Είχε δυο γιους και δυο κόρες. Ο πρώτος του γιος Δημήτριος πούλησε αργότερα το σπίτι τους στον μπακάλη Κίκη ενώ ο δεύτερος του γιος ο Ανδρέας νυμφεύτηκε κόρη ξενοδόχου και διετέλεσε για ορισμένο χρόνο εμπορικός αντιπρόσωπος στη Θεσσαλονίκη.
Ο Δημήτριος ήταν ο πατέρας του Κότσου-Κώστα Κουμανούδη, διδάκτορα της νομικής και καθηγητή Πανεπιστημίου. Αργότερα ο Κώστας Κουμανούδη διετέλεσε Υπουργός Οικονομικών και Εξωτερικών καθώς και Δήμαρχος Βελιγραδίου. Το σπίτι του βρισκόταν εκεί που είναι σήμερα το ξενοδοχείο «Ρουαγιάλ». Νυμφεύτηκε κόρη της οικογένειας Μπαταλούκα και ταγματάρχη Νικηφόρου Γιοβάνοβιτς.
Ο έκτος γιος του Δημήτριου, ο Στέφανος Κουμανούδη , επέστρεψε στην Ελλάδα και έγινε καθηγητής της αρχαιολογίας.
Μ. Α. Κολινέρη «Αι συντεχνίαι...»
«Τα ανασταλτικά μέτρα, υπό μορφήν εκσυγχρονιστικών μεταρρυθμίσεων, ήδη από του Μαχμούτ Β΄ (1808-1939) και ενωρίτερον, υπαγορεύοντο εκ της ανάγκης αντιμετωπίσεως των ποικιλομόρφως εκδηλωθεισών από των αρχών του ΙΘ΄αιώνος τάσεων απειθαρχίας, ως αιτίων παρακμής της Τουρκίας δια των κινήσεων αυτονομίας Τοπαρχών Πασάδων, εθνικοτήτων Σερβίας, Ελλάδος κλπ, συνεργούσης και της διεισδύσεως των ξένων δυνάμεων εις τα της Τουρκίας προς εκμετάλλευσιν και εξ ενδιαφέροντος δια την διαδοχήν της κληρονομίας των χωρών της» (σελ. 58).
«Δαπάνη της τιμιωτάτης Αδελφότητος των εν Ζεμόνι Ρωμαίων εκδίδεται, εν Βούδα, το υπό Γεωργίου Παπαζαχαρίου συνταχθέν λεξικόν ρωμαιοσλαβωνικόν» (σελ. 151).
«Και οι Τσιντσάροι απετέλεσαν κατά τον Δ. Πόποβιτς τα βασικά συστατικά της υποστάσεως της αστικής κοινωνίας της γείτονος Γιουγκοσλαβίας ανεξαρτήτως του ότι σημαντικόν μέρος των συντρόφων της πραγματείας της διασποράς δεν ήσαν Τσιντσάροι, αλλά γνησιώτατοι ΄Έλληνες (μονόγλωσσοι και μόνον) ως αποδεικνύεται εκ του τόπου καταγωγής των ανθρώπων και εξ αυτών των παρεμβολών του ίδιου Πόποβιτς. Είναι αξιοσημείωτος η πληροφορία του περί του αρτοποιού του Κάρλοβατς ο οποίος πλην της Οδυσσείας δεν είχεν άλλον βιβλίον και του εκ Βλάστης Γούσια Μπόντη εξέχοντος Παλαιοβελιγραδινού εμπόρου, αυτοδιδάκτου γνωρίζοντος εκ στήθους επεισόδια της Ιλιάδος και της Οδυσσείας» (σελ. 158)
***
Οι ΄Έλληνες απόδημοι και η μορφωτική ζωή της Σερβίας
(Του Κωνσταντίνου Α. Χατζηπαύλου)
Είναι γνωστό πως οι ελληνικές κοινότητες και οι Έλληνες απόδημοι έπαιξαν σημαντικό και πολλές φορές πρωταρχικό ρόλο στην οικονομία και την εμπορική ζωή των Βαλκανίων κατά το δέκατο ένατο και δέκατο όγδοο αιώνα. ΄Όμως οι δραστηριότητες των αποδήμων Ελλήνων δεν περιορίζονται μόνο στο εμπόριο και την οικονομία. Το ελληνικό πνεύμα διεισδύει παντού και κυριαρχεί στην εκκλησιαστική και κοινωνικό-μορφωτική ζωή και πολλές φορές και στην πολιτική ζωή των Βαλκανικών περιοχών και χωρών. Συναντούμε συχνά Έλληνες γραμματείς ηγεμόνων και Έλληνες διερμηνείς επικεφαλής διαφόρων αντιπροσωπειών για σύναψη ειρήνης και άλλων σχέσεων στα Βαλκάνια..
Στο κείμενο αυτό επιθυμώ να ρίξω λίγο φως στη συμβολή των Ελλήνων αποδήμων στη μορφωτική και κοινωνική ζωή της Σερβίας ως ελάχιστη συμβολή στην ιστορία του απόδημου ελληνισμού.
Το 1865 λειτουργούσαν στο Βελιγράδι 14 δημοτικά σχολεία, 7 αρρεναγωγεία και 7 παρθεναγωγεία. Την ίδια εποχή λειτουργούσαν και ιδιωτικές σχολές, ιδιαίτερα παρθεναγωγεία στα οποία φοιτούσαν νεανίδες από αριστοκρατικές κυρίως οικογένειες. Το 1870 γίνεται, κατόπιν οδηγιών του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων της Σερβίας, απογραφή των ιδιωτικών σχολών στο Βελιγράδι και των καθηγητών και καθηγητριών καθώς και του αριθμού των μαθητών και μαθητριών. Σύμφωνα με την απογραφή που τελείωσε το 1871, στο Βελιγράδι λειτουργούσαν εννέα ιδιωτικά παρθεναγωγεία και ένα αρρεναγωγείο. Μεταξύ των δασκάλων αναφέρονται και πολλοί ΄Έλληνες απόδημοι..
Το αρρεναγωγείο,το μοναδικό ιδιωτικό βρισκόταν στα χέρια των Ιωάννου Πίπη από το Μοναστήρι που τελείωσε φιλοσοφία στην Αθήνα και του Κωνσταντίνου Παπακωστόπουλου από τις Σέρρες που εκεί τελείωσε το δημοτικό σχολείο. Στο σχολείο αυτό φοιτούσαν 11 μαθητές.
Από τα εννέα παρθεναγωγεία τα δυο ήταν στα χέρια Ελληνίδων. Η Κατερίνη Λίδη, καταγόμενη από το Πάντσεβο, τότε της Αυστρίας, που τελείωσε εκεί το δημοτικό σχολείο και κατόπιν σπούδασε σε ιδιωτικό οικοτροφείο της Βιέννης. Στο σχολείο της είχε 28 μαθήτριες. Άλλη Ελληνίδα δασκάλα, ιδιοκτήτρια ιδιωτικού σχολείου, ήταν η Μαρία Πίπη, πιθανότατα σύζυγος του Ιωάννου, από την Αθήνα όπου και τελείωσε την Ανώτερη Σχολή Θηλέων. Στο σχολείο της είχε δέκα μαθήτριες.
Στα ιδιωτικά σχολεία διδάσκονταν κυρίως οικοκυρικά, μαθήματα πιάνου, ξένες γλώσσες και καλή διαγωγή και συμπεριφορά.
(Πηγή, Ιστορικό Αρχείο Βελιγραδίου)
***
Ο πρώτος κινηματογράφος στο Βελιγράδι
( Του Κωνσταντίνου Α. Χατζηπαύλου)
Ο πρώτος κινηματογράφος στο Βελιγράδι λειτουργούσε στο Μικρό Καλεμεγκτάν, περιοχή της πόλης, σε ένα μεγάλο αντίσκηνο το 1906. Ιδιοκτήτης του ήταν ο ελληνικής καταγωγής γνωστός έμπορος του Βελιγραδίου, Μπούμπης Καταρίβας. Πρέπει να αναφερθεί εδώ πως κατά τα διαλείμματα έπαιζε ορχήστρα τσιγγάνων και πως για το «έντιμο και σεβαστό ακροατήριο» τραγουδούσε ο τενόρος της όπερας του Βελιγραδίου Ζάρκο Γιάβιτς από το Νόβι Σάντ.
(Πηγή, εφημερίδα «Πολίτικα» 24.8.1974)
***
Οι μητροπολίτες των Σέρβων
(Του Κωνσταντίνου Α. Χατζηπαύλου)
Κατά το 19ο αιώνα οι μητροπολίτες των Σέρβων ήταν ως επί το πλείστον Έλληνες που διορίζονταν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως. Σύμφωνα με το Dz Milicevic, Kraljevina Srbija, το 1858 στη Σερβική πόλη Νίσσα έρχεται νέος μητροπολίτης, ο Καλλίνικος ο οποίος παραμένει εκεί μέχρι το 1867. Στην πόλη αυτή ανθούσε τότε Ελληνική κοινότητα που έπαιζε σημαντικό ρόλο τόσο στα εκκλησιαστικά όσο και στα κοινωνικά πράγματα ( Podaci za skolske i crkvene prilike u Nisu, 1827-1860. Beleska Petra Stankovica. Jovan Hadzi-Vasiljevic, Beograd 1923, godisnica Nikole Cubica ).
Στον Καλλίνικο ο γνωστός τότε δάσκαλος Αθανάσιος-Τάσος Πέτροβιτς αφιέρωσε δυο ποιήματά του που μελοποιημένα εκτελούνταν σε επίσημες τελετές. Την πρώτη στροφή ενός από αυτά τα ποιήματα παραθέτω σε ελεύθερη μετάφραση. Το ποίημα φέρει τον τίτλο «Ποίημα δεύτερο στον κυρ-Καλλίνικο». Αποτελείται από τρεις στροφές με ομοιοκαταληξία του πρώτου με το δεύτερο στίχο και του τρίτου με τον τέταρτο.
Χαρά ανείπωτη
σαν της επαγγελίας
μας κυριεύει όλους
την ημέρα της παρουσίας
του ποιμένα μας
του κύριου Καλλίνικου
του άγιου ιερέα μας
του κύριου Καλλίνικου
***
Radost neiskazana
Nam obecana
Obuzima nas sviju
V dan u prisustvuju
Nasega pastira
Kir Kalinika
Nam ze Gospodina
I svetoga vladikiu
Kiriju Kalinice
Sustim pod milosti
I velikom blagosti
Primi pohvalu
Jako daru
Vencanu nacalo
Pastirju Kalinice
Nam ze Gospodine
I svesti vladiko
Pjesno poctimbij
Stado slovesnoje
Tebi poverenoje
Radosno te svetajet
I dusevno vopijet
Zivio,, zivuo, zivio
Kiriju Kalinice
Nam ze Gospodine
I sveti vladiko
Dobri pobeditelju.
Primi pohvalu kao pocetak vencanom daru.
***
Οικογένεια Κουμανούδη
(Του Κωνσταντίνου Α. Χατζηπαύλου)
Ο Ιωάννης Κουμανούδη ήταν αρτοποιός στο Βελιγράδι που κατασκεύαζε ψηλής ποιότητας ψωμιά. Το αρτοποιείο του βρισκόταν δίπλα στο ξενοδοχείο «Νάσιοναλ» στα «μεγάλα σκαλοπάτια». Ήταν επίσης τραπεζίτης που επένδυε μεγάλα ποσά σε ακίνητη περιουσία. Το 1870 ανήγειρε «ευρωπαϊκό σπίτι» για τη θυγατέρα του Χριστίνα Κουμανούδη. Κατείχε επίσης το «Χάνι του Δεσπότη» που βρισκόταν δίπλα από το εστιατόριο «Ελληνίδα Βασίλισσα» στη γωνία των οδών Μαυροβουνίου και Ιερέα Λούκα.
Στην οδό Μπράνκοβα είχε μεγαλοαστικό σπίτι στο οποίο κατοικούσε η χήρα Χρυσάνθη με τη θυγατέρα της Μιλένα. Είχε επίσης σπίτι στο «Τεράζιε», την κεντρικότερη περιοχή του Βελιγραδίου, στη θέση του οποίου κτίστηκε αργότερα ανάκτορο σε ρυθμό μπαρόκ.
Ο Ιωάννης Κουμανούδη εξέδιδε την «Εμπορική Εφημερίδα (1861-1862). Είχε δυο γιους και δυο κόρες. Ο πρώτος του γιος Δημήτριος πούλησε αργότερα το σπίτι τους στον μπακάλη Κίκη ενώ ο δεύτερος του γιος ο Ανδρέας νυμφεύτηκε κόρη ξενοδόχου και διετέλεσε για ορισμένο χρόνο εμπορικός αντιπρόσωπος στη Θεσσαλονίκη.
Ο Δημήτριος ήταν ο πατέρας του Κότσου-Κώστα Κουμανούδη, διδάκτορα της νομικής και καθηγητή Πανεπιστημίου. Αργότερα ο Κώστας Κουμανούδη διετέλεσε Υπουργός Οικονομικών και Εξωτερικών καθώς και Δήμαρχος Βελιγραδίου. Το σπίτι του βρισκόταν εκεί που είναι σήμερα το ξενοδοχείο «Ρουαγιάλ». Νυμφεύτηκε κόρη της οικογένειας Μπαταλούκα και ταγματάρχη Νικηφόρου Γιοβάνοβιτς.
Ο έκτος γιος του Δημήτριου, ο Στέφανος Κουμανούδη , επέστρεψε στην Ελλάδα και έγινε καθηγητής της αρχαιολογίας.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
