΄
Ελληνες στο Νέο Νεκροταφείο του Βελιγραδίου
Ο υπογράφων Κωνσταντίνος Α. Χατζηπαύλου (οικονομολόγος) από την Κύπρο και ο μ. Σωτήρης Κίσσας (αρχαιολόγος/ιστορικός της τέχνης) από την Ελλάδα στα μέσα της δεκαετίας του 1970 βρισκόμασταν στο Βελιγράδι για μεταπτυχιακές σπουδές.
Πολλά απογεύματα περάσαμε στο Νέο Νεκροταφείο του Βελιγραδίου καταγράφοντας, τάφο με τάφο, τα ονόματα Ελλήνων ή/και Κουτσόβλαχων τα οστά των οποίων βρίσκονται θαμμένα εκεί. Είναι βέβαιο, εφόσο η καταγραφή έγινε χωρίς να προστρέξουμε σε άλλες πηγές, ότι καταγράψαμε και ονόματα άλλων εθνικοτήτων, μάλλον Σέρβων ή και άλλων ακόμη. Στόχος μας ήταν να επιβεβαιώσουμε και από άλλες πηγές (κείμενα και βιβλία του νεκροταφείου) την καταγωγή των ονομάτων που καταγράψαμε. Αυτό δεν έγινε κατορθωτό. Ο καθένας μας τράβηξε το δρόμο της επαγγελματικής και οικογενειακής αποκατάστασης. Ο Σωτήρης Κίσσας, μόλις πρόσφατα το πληροφορήθηκα, απεβίωσε (το 1994) αφήνοντας ένα πλούσιο συγγραφικό έργο στον τομέα της επιστήμης του.
Τα χειρόγραφα με τα ονόματα ( καταγάψαμε κάθε όνομα σε ξεχωριστό δελτάριο ) έμειναν κοντά μου. Για να μην πάει χαμένη η έστω και λίγη δουλειά που έγινε και παρά το γεγονός ότι στον κατάλογο των καταγραφέντων θα υπάρχουν και ονόματα άλλων εθνικοτήτων 9κυρίως Σέρβων0 και σε μνήμη του Σωτήρη Κίσσα, δημοσιεύω τα ονόματα. Ενδεχομένως κάποιοι να βρουν προγόνους, ενδεχομένως κάποιοι να θελήσουν να συνεχίσουν και να ξεχωρίσουν τα ονόματα μόνο των Ελλήνων.
Το νέο νεκροταφείο του Βελιγραδίου
Το νέο νεκροταφείο του Βελιγραδίου ιδρύθηκε το 1886 και βρίσκεται στην οδό Ρούσβελτ περιτριγυρισμένο από κατοικημένη περιοχή. Στο νεκροταφείο ανεγέρθηκε το 1893 η εκκλησία του Αγίου Νικολάου.
Στο νεκροταφείο υπάρχουν 900 περίπου τάφοι διακοσμημένοι με αγάλματα και άλλες παραστάσεις, 80 δε από αυτά φιλοτεχνήθηκαν από γνωστούς Σέρβους ή και Γιουγκοσλάβους γλύπτες. Στο νεκροταφείο υπάρχουν και στρατιωτικά κοιμητήρια των Σέρβων, Γάλλων, Ρώσσων, Αυστριακών και Ούγγρων, Βούλγαρων, Γερμανών και ΄Αγγλων. Εδώ βρίσκονται επίσης οι τάφοι ξεχωριστών Σέρβων/Γιουγκοσλάβων συγγραφέων, πνευματικών ανθρώπων, πολιτικών και άλλων.
Οι ΄Ελληνες στο Βελιγράδι
Στις αρχές του 19ου αιώνα εκτός από τους Σέρβους και τους Τούρκους, ο πληθυσμός του Βελιγραδίου περιλάμβανε ΄Ελληνες, Κουτσόβλαχους, Εβραίους, Αρμένιους, Αλβανούς και Βούλγαρους. Η αγορά του Βελιγραδίου είχε Ελληνο-Κουτσοβλάχικη όψη. Οι έμποροι αλληλογραφούσαν στα Ελληνικά, τόσο μεταξύ τους όσο και με άλλους Ευρωπαίους επιχειρηματίες. Σύμφωνα με την πρώτη απογραφή πληθυσμού που έγινε το 1834 στο Βελιγράδι υπήρχαν 7033 κάτοικοι από τους οποίους οι 250 "ήσαν ξένοι" χωρίς να περιλαμβάνονται σ' αυτούς οι Κουτσόβλαχοι και οι Τούρκοι. Στην κύρια αγορά της πόλης κυριαρχούσαν τότε οι ΄Ελληνες και οι Κουτσόβλαχοι οι οποίοι εκτός από έμποροι ήσαν μπακάληδες, βυρσοδέψες, αργυροχόοι, σαράφηδες κλπ.
Σύμφωνα με στοιχεία του 1889 στο Βελιγράδι των 55000 κατοίκων οι 225 ήταν ΄Ελληνες και με βάση στοιχεία του 1929 στο Βελιγράδι των 125000 κατοίκων οι 351 ήταν ΄Ελληνες. Σύμφωνα με ένα έγγραφο του μεγάλου Σέρβου αναμορφωτή της Σερβικής γλώσσας Βουκ Κάρατζιτς από το 1827 οι ΄Ελληνες στην αγορά ήταν περισσότεροι από τους Σέρβους και ζούσαν συγκεντρωμένοι σε μια συνοικία της πόλης. Είχαν αρκετά προνόμια, ασχολούνταν με το εμπόριο και το χρήμα και πολλοί ήταν αυτοδίδακτοι γιατροί. Η περιοχή όπου ζούσαν είχε όψη Ελληνική. Θεωρούνταν οι πιο πλούσιοι και οι πιο σπουδαίοι κάτοικοι της πόλης. Μιλούσαν και έγραφαν Ελληνικά και η Ελληνική κυριαρχούσε στο εμπόριο. Η γνώση της Ελληνικής εθεωρείτο προσόν για απασχόληση σε εμπορικά καταστήματα. Χαρακτηριστική είναι μια αγγελία της εποχής. "Στο εμπορικό του Ζωγράφου και Φιτς υπάρχει κενή θέση γραφέα με γνώση της Ελληνικής ο οποίος θα πρέπει να τηρεί και τα λογιστικά βιβλία".
Οι ΄Ελληνες ήταν επίσης καλοί οικοδόμοι και έκτιζαν τόσο τα δικά τους σπίτια όσο και τα σπίτια μεγάλων και πριγκιπικών οικογενειών της Σερβίας.
Οι Κουτσόβλαχοι
Οι Ρωμαικής καταγωγής Κουτσόβλαχοι ζούσαν αρχικά στη Βόρεια Ελλάδα και στις Νοτιοσλαβικές περιοχές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, Η μοίρα τους επηρεάστηκε ως επί το πλείστον από τους ΄Ελληνες, ξεχώριζαν όμως γιατί εκτός από την Ελληνική μιλούσαν και τη δική τους γλώσσα. ΄Ηταν πολύ δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς τους Κουτσόβλαχους από τους ΄Ελληνες. Πολλοί είχαν ως μητρική τους γλώσσα την Ελληνική την οποία χρησιμοποιούσαν στο σπίτι τους, στις δουλειές τους και στην αλληλογραφία τους.
Οι Κουτσόβλαχοι (Τσίντσαροι όπως τους αποκαλούν οι Σέρβοι) παρόλο που είχαν κάνει και μεγάλες δωρεές στο Σέρβικο έθνος, εντούτοις είχαν τη φήμη του σπαγκοραμένου. Χαρακτηριστικό είναι το Σέρβικο ανέκδοτο ότι ένας ετοιμοθάνατος Κουτσόβλαχος υπαγόρευσε ως διαθήκη τα ακόλουθα. "Στην υπηρέτρια μου αφήνω τρεις χιλιάδες δηνάρια από τα οποία όμως να κατακρατηθεί το αντίτιμο του πιάτου που έσπασε πέρσι".
Στον Πίνακα με τα ονόματα που ακολουθεί με αστερίσκο σημειώνονται αυτά για τα οποία χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να διαπιστωθεί κατά πόσο είναι πραγματικά ΄Ελληνες ή όχι. Επίσης δεν γίνεται διάκριση μεταξύ Ελλήνων και Κουτσόβλαχων. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι επιγραφές στους τάφους είναι στην Ελληνική και έτσι καταγράφονται στον Πίνακα. Η ορθογραφία διατηρείται ως έχει Τα άλλα ονόματα είναι γραμμένα με το Κυριλλικό αλφάβητο.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ. Για ορισμένους ΄Ελληνες και Κουτσόβλαχους θα επανέλθω αφού συλλέξω περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και έργο τους.
Κωνσταντίνος Α. Χατζηπαύλου
